Gdy rodzice niewłaściwie opiekują się dzieckiem, mogą zostać pozbawieni władzy rodzicielskiej. Ta kwestia często pojawia się też w kontekście rozwodów. Kiedy sąd może zdecydować o pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców?
Skrajne przypadki pozbawienia władzy rodzicielskiej
Sytuacje, w których możliwe jest pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej (a zatem prawa do jego wychowywania), zostały sprecyzowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Z jego art. 111 § 1 wynika, że może do tego dojść, gdy:
-
Władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody. Trwała przeszkoda nie zawsze jest zawiniona przez rodzica, gdyż ten może być po prostu ciężko chory. Skrajnym przypadkiem będzie jednak scenariusz, w którym rodzic odbywa długą karę pozbawienia wolności.
-
Rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej. Przykładem takiego zachowania będzie np. stosowanie przemocy fizycznej.
-
Rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka. Jeżeli rodzic porzucił dziecko (nie utrzymuje z nim kontaktu) czy lekceważy jego problemy zdrowotne, to można mówić o rażącym zaniedbaniu obowiązków.
Główne przyczyny ingerencji sądu w prawa rodzicielskie
Powodem, dla którego sąd ingeruje w prawa rodzicielskie, jest dobro dziecka. Jeżeli rodzic znęca się nad dzieckiem, porzuca je lub wykorzystuje do żebractwa, to konieczne jest działanie ze strony sądu. Podobnie jest w sytuacji, gdy rodzic pod wpływem alkoholu wszczyna awantury, które mają negatywny wpływ na psychikę dziecka, lub gdy dziecko jest w domu zaniedbywane i przez to nie może się rozwijać.
Każda sprawa, która dotyczy pozbawienia władzy rodzicielskiej, jest rozpatrywana indywidualnie. Sąd musi przeanalizować sytuację dziecka i zapoznać się ze zgromadzonymi dowodami. Co ważne, rodzic pozbawiony praw rodzicielskich może utrzymywać kontakt z dzieckiem – jednak nie zawsze tak będzie. Kluczowe jest to, czy taki kontakt nie będzie zagrożeniem choćby dla bezpieczeństwa dziecka.
Etapy postępowania o pozbawienie władzy rodzicielskiej
Sprawa o pozbawienie władzy rodzicielskiej może zostać zainicjowana na dwa sposoby. Po pierwsze, z wnioskiem może wystąpić jeden z rodziców. W przygotowaniu takiego wniosku może pomóc adwokat do spraw rodzinnych. Po drugie, istnieje możliwość wszczęcia postępowania z urzędu. W uproszczeniu kolejne etapy są następujące:
-
Oczekiwanie na wyznaczenie terminu rozprawy. Niekiedy czas oczekiwania może trwać kilka tygodni.
-
Rozprawy. Podczas każdej z nich sąd bada okoliczności sprawy, a także przesłuchuje świadków.
-
Wydanie decyzji przez sąd. Od orzeczenia, w którym sąd odbiera władzę rodzicielską, można się odwołać.
Warto też pamiętać, że Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje możliwość przywrócenia władzy rodzicielskiej przez sąd opiekuńczy, gdyby przyczyna, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, ustała.
